Báo cáo kiểm toán tin được mấy phần?

Báo cáo tài chính kiểm toán chỉ là một cơ sở, là một công cụ; nếu cá nhân chỉ dựa vào
thông tin trong Báo cáo tài chính kiểm toán để đầu tư thì đó không phải là lựa chọn
sáng suốt.

Chỉ phản ánh thông tin ngọn

Hiện nay, tất cả những nội dung của báo cáo kiểm toán gồm bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả kinh doanh, báo cáo lưu chuyển tiền tệ, thuyết minh Báo cáo tài chính chỉ đề cập thông tin quá khứ, tại một thời điểm đã qua. Trong khi đó, nguyên tắc đầu tư còn phải dựa vào thông tin tương lai. Vì thế, nếu nhà đầu tư muốn tìm thông tin tương lai của doanh nghiệp từ Báo cáo tài chính kiểm toán, họ thường phải dự đoán trên cơ sở phân tích, đối chiếu các con số. Ngay cả khi như vậy, giới chuyên gia cho rằng, khả năng dự đoán đúng sai còn phụ thuộc vào kinh nghiệm và sự nhạy bén của mỗi cá nhân.

Đó là chưa kể, để Báo cáo tài chính kiểm toán có thể tin cậy được còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố. Chẳng hạn, đơn vị kiểm toán có thực sự độc lập, có chuyên môn và đạo đức? Bản thân doanh nghiệp có muốn minh bạch thông tin hay không? Chính sách tài chính, môi trường hoạt động, hệ thống kiểm soát nội bộ, những chuẩn mực cần tuân thủ có được hiểu đúng và triển khai đầy đủ không?
Nhìn lại hoạt động thực hiện Báo cáo tài chính của các doanh nghiệp niêm yết cho thấy, giữa Báo cáo tài chính được doanh nghiệp thực hiện và Báo cáo tài chính kiểm toán vẫn có độ “vênh”. Ví dụ, trước kiểm toán năm 2011, phần lãi – lỗ trong liên doanh liên kết của công ty cổ phần Đầu tư hạ tầng kỹ thuật TP. HCM (CII) là 2,75 tỷ đồng, nhưng sau kiểm toán thì khoản mục này bị âm 6,12 tỷ đồng.

“Tin vào doanh nghiệp hay kiểm toán là tùy khả năng nhìn nhận của mỗi người. Nhưng Báo cáo tài chính kiểm toán với tư cách độc lập hơn, nhìn số liệu theo chuẩn mực đã được quy định vẫn đáng tin cậy hơn”, bà Thái Thanh Hải nói.

Không có khả năng phát hiện gian lận

Tuy nhiên, từ sau diễn biến phá sản ở công ty cổ phần Dược phẩm Viễn Đông (DVD), uy tín của kiểm toán trong mắt giới đầu tư ít nhiều giảm sút. Lý do, số liệu trong Báo cáo tài chính kiểm toán của DVD các năm trước đó (2008 – 2009) vẫn rất đẹp và ý kiến từ kiểm toán hoàn toàn không cảnh báo được trước về khả năng sụp đổ ở DVD.

Thực tế, sự gian dối của DVD tinh vi và nằm ngoài tầm phát hiện của kiểm toán. Bởi lẽ, chức năng chủ yếu của kiểm toán vẫn chỉ là xác minh số liệu, đối chiếu xem cách thức hạch toán ghi nhận số liệu có phù hợp với các quy định của chuẩn mực kế toán hay không? Nếu doanh nghiệp giả mạo được chứng từ, tạo những bằng chứng vô can, thì kiểm toán gần như không có khả năng phát hiện ra gian lận.

Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, kiểm toán vẫn có thể trực tiếp hoặc gián tiếp đưa ra một vài tín hiệu đến nhà đầu tư thông qua việc đưa ra ý kiến ngoại trừ hoặc từ chối cho ý kiến, đưa ra ý kiến không chấp nhận. Chẳng hạn, trong Báo cáo tài chính kiểm toán năm 2011 của công ty cổ phần Đầu tư Tổng hợp Hà Nội (SHN), Công ty Kiểm toán UHY lưu ý, UHY không có cơ sở để có thể đánh giá khả năng thu hồi số công nợ phải thu, liên quan đến công ty cổ phần Beta – BQP và ông Nguyễn Anh Quân. UHY cũng không có đủ thông tin đánh giá tính hợp lý của mức trích lập dự phòng, khả năng giảm giá trị của các khoản đầu tư dài hạn…

Ít thông tin định tính

Các chuyên gia lưu ý, khi đọc Báo cáo tài chính kiểm toán, không phải con số mà thông tin sau con số mới là quan trọng. Tuy nhiên, những thông tin đằng sau con số này lại ít khi lộ diện trong Báo cáo tài chính. Chẳng hạn, trong bảng cân đối kế toán, thông tin từ khoản phải thu có vai trò quan trọng đặc biệt. Vì nếu không tìm được thông tin chi tiết khoản phải thu, giới đầu tư sẽ khó có thể đánh giá được tính thanh khoản của doanh nghiệp.

Thực tế, những thông tin giải thích thêm cho các khoản mục như khoản phải thu, phải trả, nợ ngắn hạn, dài hạn… ít nhiều được ghi trong thuyết minh Báo cáo tài chính. Vì thế, theo bà Anne Molyneux, chuyên gia quốc tế về quản trị công ty, nếu doanh nghiệp công bố Báo cáo tài chính mà thiếu phần thuyết minh, đó là doanh nghiệp đã công bố không đầy đủ. Tuy nhiên, chi tiết hơn nữa, chẳng hạn về biến động hàng tồn kho, chiến lược mở rộng thị trường, xu hướng dòng tiền…, lại không được đề cập.

Đó là lý do để các công ty kiểm toán khuyến cáo nhà đầu tư cần quan tâm thêm những thông tin phi tài chính trước khi quyết định đầu tư vào doanh nghiệp.