Cần tách nhiệm vụ kinh doanh và chính trị trong DNNN

Chiều 6/6, Đảng ủy Khối Doanh nghiệp Trung ương cùng Ban Kinh tế Trung ương và Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam phối hợp tổ chức hội thảo “Phát huy vai trò của doanh nghiệp Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”.

Phát biểu định hướng tại Hội thảo, đồng chí Vương Đình Huệ – Ủy viên TƯ Đảng, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương cho biết, thực hiện Nghị quyết Trung ương 3 (khóa IX) và các Nghị quyết của Đảng về DNNN, từ năm 2001 đến nay, hệ thống DNNN đã và đang được đổi mới sắp xếp lại, góp phần phát triển và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh; tiếp tục giữ vai trò chi phối nhiều ngành kinh tế then chốt và tập trung hơn vào lĩnh vực thiết yếu, địa bàn quan trọng.

68 doanh nghiệp được phê duyệt đề án tái cơ cấu

Tính đến ngày 31/12/2013, cả nước đã thực hiện sắp xếp được 6.376 doanh nghiệp, trong đó cổ phần hóa là 3.659; chuyển thành công ty TNHH một thành viên là 1.033; giao doanh nghiệp là 222; bán doanh nghiệp là 158; giải thể là 313; phá sản là 92; chuyển thành công ty TNHH 2 thành viên trở lên là 22; các hình thức khác (sáp nhập, hợp nhất….) là 877.

Thực hiện Đề án tái cơ cấu DNNN, tính đến hết năm 2013, đã có 85/91 tập đoàn, tổng công ty xây dựng đề án tái cơ cấu, trong đó có 68 doanh nghiệp đã được phê duyệt đề án (gồm 58 doanh nghiệp Trung ương và 10 doanh nghiệp địa phương). Hiện tại còn 949 doanh nghiệp 100% vốn nhà nước, tổ chức dưới dưới dạng công ty TNHH một thành viên; 1.217 công ty có cổ phần chi phối của Nhà nước…

Trong năm 2013, chỉ tính riêng nộp ngân sách của các tập đoàn, tổng công ty, ngân hàng trong khối doanh nghiệp Trung ương lên đến 297 nghìn tỷ đồng, bằng khoảng 36% tổng thu ngân sách Nhà nước. Nhiều tập đoàn, tổng công ty, ngân hàng thương mại Nhà nước có vai trò quan trọng góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, tham gia nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, kết hợp phát triển kinh tế với đảm bảo quốc phòng, an ninh chủ quyền quốc gia, thực hiện chính sách an sinh xã hội, khắc phục hậu quả thiên tai.

Phát huy vai trò của DNNN

Tuy vậy, theo Trưởng ban kinh tế Trung ương Vương Đình Huệ, kết quả hoạt động của DNNN còn những tồn tại, hạn chế, yếu kém, chưa phát huy trên thực tế vai trò nòng cốt của DNNN trong khu vực kinh tế Nhà nước như năng suất lao động, hiệu quả sản xuất kinh doanh còn thấp; hiệu quả đóng góp cho xã hội của DNNN chưa tương xứng với nguồn lực DNNN đang nắm giữ; kết quả tái cơ cấu DNNN còn khiêm tốn, còn lúng túng trong xây dựng thể chế và mô hình đại diện chủ sở hữu của DNNN, cơ chế quản trị chưa đáp ứng các tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế…

Trưởng ban kinh tế Trung ương Vương Đình Huệ cho rằng, trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Đảng và Nhà nước ta chủ trương phát triển nền kinh tế nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, các thành phần kinh tế hoạt động theo pháp luật, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh. Yêu cầu thực tế đặt ra đòi hỏi vai trò nòng cốt của DNNN trong nền kinh tế Nhà nước phải được thể hiện trên thực tế bằng năng lực cạnh tranh theo quy luật thị trường, bằng hiệu quả kinh tế – xã hội đóng góp cho nền kinh tế, bằng tác động thúc đẩy các thành phần kinh tế khác cùng phát triển, bằng tính vượt trội của năng lực đổi mới công nghệ và trình độ quản lý, chất lượng nguồn lực, nhất là chất lượng nguồn nhân lực.

Theo ông Vương Đình Huệ, để phát huy vai trò then chốt của DNNN, cần tiếp tục đẩy mạnh tái cơ cấu DNNN. DNNN chỉ tập trung vào lĩnh vực then chốt, thiết yếu, địa bàn quan trọng, quốc phòng và an ninh.

Đẩy mạnh cổ phần hóa DNNN và bán vốn mà Nhà nước không cần nắm giữ theo nguyên tắc thị trường. Tách bạch nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh và nhiệm vụ chính trị, công ích. Hoàn thiện cơ chế và mô hình thực hiện quyền sở hữu Nhà nước và đại diện chủ sở hữu Nhà nước tại doanh nghiệp.

Tăng cường quản lý, giám sát, kiểm tra của chủ sở hữu. Hoàn thiện khung khổ pháp luật, cơ chế, chính sách đầu tư, quản lý vốn Nhà nước trong doanh nghiệp. Kiện toàn đội ngũ cán bộ, lãnh đạo, quản lý và nâng cao năng lực quản trị DNNN. Thực hiện công khai, minh bạch kết quả hoạt động của DNNN.

Trưởng ban kinh tế Trung ương cũng nhấn mạnh bản thân DNNN phải tự đổi mới và sắp xếp lại đặc biệt là đổi mới ứng dụng khoa học kỹ thuật, khoa học công nghệ, khắc phục những yếu kém, tồn tại; cùng đẩy mạnh khả năng cạnh tranh trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

TS Nguyễn Đình Cung – Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý Kinh tế TW (CIEM) nhấn mạnh “Nếu không có những thay đổi thì DNNN nói chung khó có thể hoàn thành được vai trò và trách nhiệm của mình, ngay cả nhiệm vụ trước mắt là nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản hiện có”.

Theo TS Nguyễn Đình Cung, những thay đổi đó là cần thực hiện một số nhiệm vụ mục tiêu như tách mục tiêu, nhiệm vụ kinh doanh với nhiệm vụ xã hội và nếu có, phải hoạch toán riêng, công khai và minh bạch; Chính phủ phải bù đắp chi phí thực hiện các nhiệm vụ xã hội. Phải áp dụng đầy đủ kỷ luật thị trường và chế độ ngân sách cứng đối với DNNN (khi khó khăn, thua lỗ trong kinh doanh, quyết không xin và không được xin giảm hay hoãn nộp thuế, giảm, giảm lãi suất, …) mà giải quyết theo quy luật thị trường.

Đồng thời, phải áp dụng khung khổ và các nguyên tắc quản trị hiện đại theo thông lệ quốc tế như xác định rõ mục tiêu thương mại và tách biệt rõ ràng với nhiệm vụ xã hội của doanh nghiệp (nếu có); tách quản trị công ty, quản lý kinh doanh khỏi quản lý nhà nước; đề cao vai trò và trách nhiệm của Hội đồng quản trị, những người quản lý; công khai minh bạch thông tin…

Bên cạnh đó, phải thiết lập hệ thống thông tin quản lý của chủ sở hữu, tách khỏi và phân biệt với thông tin quản lý Nhà nước; khắc phục tình trạng doanh nghiệp báo cáo quá nhiều, các bộ không hiểu và không có thông tin đầy đủ, cần thiết về DNNN nói chung và từng doanh nghiệp nói riêng. Phải thay đổi tư duy và cách thức thanh tra, kiểm tra của cơ quan nhà nước, mở đường cho sáng tạo quản lý và chấp nhận rủi ro kinh doanh.